Jak zaplanować ostatni cykl szkoleniowy w drodze do „Rio 2016”? autor: Profesor Zbigniew Trzaskoma, data: 20:43, 24 Sep 2015 r.

Po analizie cyklu szkoleniowego „2015” zastanów się,

czy i co warto zmienić w programie szkoleniowym „Rio 2016”!

/files/person/trzaskomyglowka_4.jpg

 

 

 

Profesor Zbigniew Trzaskoma

(AWF Warszawa)

 

 

 

Do szkoleniowców

            Zdajemy sobie sprawę, że ta praca może być dla części szkoleniowców zdecydowanie spóźniona. Po pierwsze, analiza cyklu przedolimpijskiego „2015” mogła już zostać dokonana i odpowiednie wnioski uwzględnione w planie cyklu „Rio 2016”. Po drugie, okres przejściowy, w tym odpoczynek,  cyklu „2015” zaplanowany zapewne był już dawno. Po trzecie, część sportowców przygotowywanych do udziału w Igrzyskach Olimpijskich „Rio 2016” może już odpoczywa, a niektórzy może już zakończyli cykl „2015” i rozpoczęli cykl olimpijski.

            Przepraszamy, ale z powodów obiektywnych ta praca nie mogła ukazać się wcześniej. Mamy nadzieję, że mimo tych wskazanych powyżej ograniczeń, część szkoleniowców wykorzysta ją jeszcze w ostatecznym zaplanowaniu cyklu „Rio 2016”, a ta część, których podopieczni mają już ściśle zaplanowany odpoczynek przed Rio, potraktuje nasze propozycje jako część nieustającej dyskusji – jaki odpoczynek jest najlepszy.

 

            Problem szkoleniowy – utrzymać, czy zmieniać?

            Jest 20 września 2015 roku. Zegar-kalendarz na stronie internetowej Klubu Polska wskazuje – do igrzysk olimpijskich w Rio de Janeiro pozostało 320 dni!

            Większość sportowców przygotowywanych do udziału w „Rio 2016” kończy okres startowy 2015. Cześć z nich zakończyła wcześniej i już rozpoczęła olimpijski cykl szkoleniowy, niektórzy jeszcze startują, a część dopiero wystartuje w ważnych zawodach.

            Sportowcy i ich trenerzy, dla których ten rok zakończył się sukcesem (medale mistrzostw świata, Europy, uzyskane kwalifikacje olimpijskie itp.), rozpoczną ostatni cykl przygotowań do „Rio 2016” zapewne z większą wiarą w olimpijski sukces niż ci, którzy w tym roku nie osiągnęli tego, co planowali, mówiąc potocznie: sportowo im nie wyszło! Jakkolwiek zarówno jedni, jak i drudzy powinni przeprowadzić analizę szkoleniową „2015” i podjąć stosowne wnioski na ostatni etap przygotowań olimpijskich, to niewątpliwie ci drudzy mają trudniejsze zadanie.

            Powtórzyć, czy zmienić przygotowania? Kiedy warto powtórzyć, a kiedy warto zmienić? Jakie zmiany niosą ze sobą większe ryzyko niepowodzenia, a jakie mniejsze? Rozstrzygnięcie tych i podobnych kwestii będzie łatwiejsze, jak przeprowadzi się analizę szkoleniową, której przykład podajemy poniżej.

           

            Przeprowadź analizę poprzedzającą realizację cyklu szkoleniowego „Rio 2016”!

 

Pytanie 1 – Czy w „2015” sportowiec osiągnął zaplanowane wyniki?

Odpowiedź – Tak

Decyzja na „2016” – Uznaję zrealizowany program szkoleniowy jako prawidłowy i powtarzam go – ewentualnie z niewielkimi korektami - w „2016”!  

 

Odpowiedź – Nie

Decyzja na „2016” – podejmę ją po przeprowadzeniu tej analizy.

 

Pytanie 2 – Czy w udanym dla niego 2015 r. sportowiec zrealizował zaplanowane obciążenia treningowe i kalendarz startów?

Odpowiedź – Tak

Decyzja na „2016” – Uznaję zrealizowane obciążenia treningowe i układ startów jako prawidłowe  i powtarzam je – ewentualnie z niewielkimi korektami - w „2016”!  

 

Pytanie 3 – Czy po udanym dla sportowca 2015 r. zamierzasz wprowadzić jakiekolwiek zmiany w cyklu szkoleniowym „2016”?

Odpowiedź – Tak

Decyzja na „2016” – Zwrócę uwagę na maksymalną jakość i powtarzalność ruchów we wszystkich stosowanych rodzajach treningu! Tu są zawsze rezerwy nawet u mistrza! Na początku okresu przygotowawczego (2-3 tygodnie) zwrócę większą uwagę na ćwiczenia przygotowawcze (trening funkcjonalny, techniki fizjoterapeutyczne) przed rozpoczęciem treningów specjalistycznych i siłowych.

 

Pytanie 4 – Czy w nieudanym dla niego 2015 r. sportowiec zrealizował zaplanowane obciążenia treningowe i kalendarz startów?

Odpowiedź – Tak

Decyzja na „2016” – Uznaję zrealizowane obciążenia treningowe i układ startów jako prawidłowe  i powtarzam je – ewentualnie z niewielkimi korektami - w „2016”, bo jestem przekonany, że o niepowodzeniu zadecydowały inne czynniki (np. minimalna różnica do zaplanowanego wyniku, błędna decyzja sędziowska, nieoczekiwanie wysoki poziom sportowy, przy którym nawet poprawienie rekordu Polski okazało się niewystarczające).  

Odpowiedź – Nie, zrealizował zaplanowane obciążenia treningowe, ale mniej/więcej startował.

Decyzja na „2016” – Uważam, że obciążenia treningowe były zaplanowane właściwie i powtarzam je w 2016 r., ale liczba startów powinna być zmniejszona/zwiększona.

Odpowiedź – Nie, zrealizował zaplanowane starty w zawodach, ale obciążenia treningowe były mniejsze/większe od zaplanowanych.

Decyzja na „2016” – Uważam, że układ startów był zaplanowany właściwie i powtarzam go w 2016 r., ale obciążenia treningowe powinny być zmniejszone/zwiększone.

 

Pytanie 5 – Jakie zmiany zamierzasz wprowadzić w kalendarzu startów w „2016” po nieudanym cyklu „2015”?

Decyzja na „2016” – Zmniejszę/zwiększę liczbę startów w okresie przygotowawczym a zwiększę/zmniejszę w okresie startowym; ostatni start zaplanuję na 2 tygodnie przed głównym (olimpijskim), a nie na 4 tygodnie, jak to było w cyklu „2015”.

 

Pytanie 6 – Jakie zmiany zamierzasz wprowadzić w obciążeniach treningowych w „2016” po nieudanym cyklu „2015”?

Decyzja na „2016” – Diagnoza: wyniki badań zarówno laboratoryjnych, jak i trenerskich potwierdziły obniżenie poziomu siły i mocy sportowca pod koniec okresu startowego „2015”. Nie stwierdzono obniżenia skuteczności techniki ruchu. Na podstawie tej diagnozy postanowiono w cyklu „2016” w treningu specjalistycznym w okresie startowym zmniejszyć objętość (o ok. 5-7%), by zwiększyć intensywność. W treningu uzupełniającym: zmienić proporcje między treningiem funkcjonalnym a siłowym przez zmniejszenie objętości treningu funkcjonalnego i jego zastosowanie tylko na początku okresu przygotowawczego (pierwsze 3-4 tygodnie) oraz zwiększenie objętości treningu siłowego (w okresie przygotowawczym) i intensywności treningu mocy (pod koniec okresu przygotowawczego i w okresie startowym). Ostatni trening mocy zaplanuję na 4 dni  przed startem głównym (olimpijskim), a nie na 7 dni, jak to było w cyklu „2015”.  

 

Pytanie 7 – Czy po nieudanym dla sportowca 2015 r. zamierzasz wprowadzić jeszcze inne – poza kalendarzem startów i/lub obciążeniami treningowymi - zmiany w cyklu szkoleniowym „2016”?

Decyzja na „2016” - Zwrócę uwagę na maksymalną jakość i powtarzalność ruchów we wszystkich stosowanych rodzajach treningu! Tu są zawsze rezerwy u każdego sportowca! W celu zwiększenia motywacji i determinacji sportowca w osiąganiu założonych celów poproszę o specjalistyczne wsparcie psychologiczne.

 

            Powyższa analiza jest przykładowa i zawiera tylko podstawowe kwestie, które warto rozpatrywać w przypadku zarówno sukcesu sportowego (pytania 1-3), jak i nie osiągnięcia założonego wyniku sportowego w cyklu „2015” (pytania 1, 4-7). Każdy trener, w zależności od potrzeb, może tę analizę szkoleniową rozszerzyć przez dołączenie dalszych, bardziej szczegółowych pytań.

            Wierzymy, że powyższa analiza pomoże szkoleniowcom zarówno w łatwiejszym, jak i skuteczniejszym zaplanowaniu najważniejszego cyklu szkoleniowego czterolecia (2013-2016), cyklu „Rio 2016”.

 

            Odpoczynek przed cyklem „Rio 2016” -  warunek konieczny!

            Bierny czy czynny? Długi czy krótki? Co możemy stracić, a co zyskać?

            Okresowe zaprzestanie treningów (ang. detraining) - zarówno zaplanowane (odpoczynek, a więc to, co nas interesuje w tej pracy), jak i i nieprzewidziane (np. choroba, czy uraz) - lub zmniejszenie obciążenia treningowego (objętość, intensywność, częstotliwość treningów) może prowadzić do istotnych zmian możliwości fizycznych sportowca [1-6].

            Wiedza o tym zagadnieniu jest bardzo obszerna. W tej pracy ograniczymy się tylko do krótkiego omówienia tych kwestii, które wiążą się bezpośrednio z naszym kluczowym zagadnieniem, tj. odpoczynkiem przed cyklem „Rio 2016”. Nie odniesiemy się szczegółowo na przykład do celowego obniżania obciążenia treningowego w okresie przed najważniejszymi zawodami w celu maksymalizacji wyników sportowych, znanego wcześniej jako okres BPS (Bezpośredniego Przygotowania Startowego), a obecnie najczęściej określanego terminami angielskimi: taper, tapering, czy rzadziej step taper lub reduced training. W tym okresie kluczowe jest zachowanie wysokiej intensywności przy redukcji objętości treningów od 60 do 90%, a częstotliwości treningów nie więcej niż o 20-30% [2]. Pominiemy w tej pracy także szczegółowe omówienie negatywnych skutków długotrwałego przebywania w pozycji leżącej (ang. bed rest), gdyż jest to związane przede wszystkim z chorobą lub urazem sportowca. Zakładamy, że wysokiej klasy sportowiec w okresie odpoczynku nie będzie systematycznie, długotrwale przebywał w pozycji leżącej, bo wówczas skutki będą podobne.    

            W piśmiennictwie światowym [1, 2] przez zaprzestanie treningów rozumie się częściowe lub całkowite utracenie adaptacji wysiłkowej (niekorzystne zmiany przede wszystkim w układach: krążenia, oddechowym, hormonalnym, nerwowym, mięśniowym, metabolizmie substratów energetycznych, czy gospodarce wodno-elektrolitowej, prowadzące do obniżenia wydolności fizycznej sportowca).   Wyróżnia się zaprzestanie krótkotrwałe, inaczej krótkoterminowe (ang. short term detraining), obejmujące okres do 4 tygodni, oraz zaprzestanie długotrwałe, inaczej długoterminowe (ang. long term detraining), dotyczące okresu dłuższego niż 4 tygodnie. Wielkość tych zmian zależy w dużej mierze od czasu trwania zaprzestania treningów, przy czym podkreśla się, że są one bardziej znaczące u sportowców wysokiej klasy niż u zawodników reprezentujących niższy poziom sportowy, a zwłaszcza u początkujących. Na przykład u sportowców wysokiej klasy po zaprzestaniu treningów w czasie powyżej 4 tygodni wykazano obniżenie maksymalnego poboru tlenu (VO2max) od 6 do 20% [2].    

            Tempo i wielkość spadku siły (lub innej cechy układu mięśniowego) po zaprzestaniu treningów istotnie zależy od czasu jej zwiększania. Generalna prawidłowość jest jednoznaczna: im dłużej osiągano przyrost cechy, tym dłużej  można go utrzymać. Jednakże wielkość i czas – zarówno pojawienia się jak i trwania obniżenia poziomu danej cechy - zależy od wielu czynników. Do najważniejszych należą:

            - wartości obciążenia treningowego i czas ich realizacji w okresie poprzedzającym przerwę w treningach;

            - długość przerwy w treningach;

            - stosunek czasu systematycznych treningów do czasu przerwy w treningach;

            - poziom sportowy, staż treningowy i indywidualne predyspozycje sportowca do utrzymywania osiągniętego poziomu cechy (cech) układu mięśniowego;

            - objętość i intensywność treningów specjalistycznych w okresie przerwy w treningach, ukierunkowanych na zwiększanie danej cechy układu mięśniowego.

            Dłuższa przerwa w treningach – szczególnie w odniesieniu do sportowców wysokiej klasy - może spowodować, że adaptacja, ukształtowana przez systematyczny, długotrwały trening może zostać częściowo stracona w stosunkowo krótkim czasie.

            Uważa się, że zmiany przystosowawcze charakterystyczne dla organizmów sportowców, których treningi ukierunkowane są na zwiększenie siły i mocy, mogą być utrzymane dłużej niż w przypadku przedstawicieli dyscyplin (konkurencji) wytrzymałościowych. W obu przypadkach kluczową rolę odgrywa intensywność ćwiczeń. Generalne tendencje zmian występujących w organizmie sportowca - reprezentującego dyscyplinę/konkurencję, w której siła i moc maksymalna mają istotne znaczenie - po zaprzestaniu treningów przedstawiono na Rycinie 1.

          

 Rycina 1. Zmiany wybranych parametrów po okresowym zaprzestaniu treningów ukierunkowanych na siłę i moc (A® B), odniesione do ich poziomów charakteryzujących sportowców dyscyplin (konkurencji) wytrzymałościowych (C)   

źródło: zmodyfikowano za Fleckiem i Kraemerem [za 3].    

 

            Objaśnienia: przypuszczalne zmiany przedstawiono za pomocą symboli; A - poziom osiągnięty po treningach ukierunkowanych na siłę lub moc (adaptacja “siłowa”), B - zmiany po okresowym zaprzestaniu wymienionych treningów, C - poziom charakteryzujący adaptację “wytrzymałościową”.

            Wyjaśnienie-komentarz autora niniejszej pracy (przyp. ZT) – Autorzy pracy, z której wykorzystano powyższą rycinę, nie podają, po jakim czasie zaprzestania treningów mogą wystąpić przedstawione zmiany w organizmie sportowca. Jest to Ich zamysł celowy, gdyż zarówno indywidualne tempo, jak i wielkość tych zmian istotnie zależeć będzie od czynników wymienionych powyżej.

            Należy pamiętać, że na Rycinie 1 przedstawiono zmiany u sportowców, których celem jest uzyskanie jak najwyższego poziomu adaptacji „siłowej” (przekrój poprzeczny mięśnia, siła maksymalna lub moc maksymalna). Po zaprzestaniu treningów wartości tych parametrów obniżają się, a więc są to zmiany niekorzystne. Utrzymanie, a nawet zwiększenie wartości parametrów charakteryzujących adaptację “wytrzymałościową” (maksymalny pobór tlenu, zawartość enzymów uczestniczących w przemianach tlenowych, liczba mitochondriów) nie jest głównym celem dla tych sportowców.

            Zmiany możliwości fizycznych w okresie zaprzestania treningów przez konkretnego sportowca – jak już wspomniano wcześniej - istotnie zależą od wielu czynników i trudno określić, w jakim czasie wystąpią i jaka będzie ich wielkość i rodzaj.

            Uważa się, że na początku okresu zaprzestania treningów spadek wartości większości parametrów charakteryzujących możliwości fizyczne jest największy. Obniżenie aktywności układu mięśniowego (EMG) występuje wcześniej niż spadek siły maksymalnej, której tempo obniżenia jest największe między 2 a 4 tygodniem przerwy.

            W praktyce szkoleniowej mogą występować sytuacje, które nie zawsze są zgodne z tendencjami opisywanymi w piśmiennictwie. Na przykład monitorowanie wartości skoczności i mocy maksymalnej kończyn dolnych drużyny polskich siatkarek wysokiej klasy (kadra narodowa) wykazało, że po miesięcznej przerwie w treningach (przeważał odpoczynek bierny), skoczność obniżyła się nieznacznie, natomiast moc maksymalna wyraźnie wzrosła! Ta interpretacja dotyczy wartości średnich zespołu (n=14). Wartości indywidualne poszczególnych siatkarek przebiegały różnie (zwiększenie, zmniejszenie, utrzymanie) [Trzaskoma, dane nieopublikowane]. Inne wnioski wynikają z pracy Kannasa i wsp. [4], którzy po 4-tygodniowym zaprzestaniu treningu plyometrycznego poza obniżeniem skoczności (od 7,2 do 11,8%) stwierdzili wyraźne pogorszenie właściwości mechanicznych mięśni zginających stopę podeszwowo (brzuchaty łydki) i grzbietowo (piszczelowy przedni) w stawie skokowo-goleniowym. 

            W światowym piśmiennictwie, nawet najnowszym [4, 5, 6], brak jest szczegółowych danych, na podstawie których można by porównać obniżenie możliwości fizycznych sportowca po zaprzestaniu treningu krótkotrwałym (do 4 tygodni) w porównaniu do zaprzestania długotrwałego (powyżej 4 tygodni). W tej sytuacji bezpieczniej jest przyjąć, że dłuższe zaprzestanie treningów, inaczej dłuższy odpoczynek, spowoduje większe obniżenie możliwości fizycznych sportowca. Można więc uznać, że jeżeli nie zachodzą uzasadnione okoliczności, to zalecany jest nie dłuższy niż 4-tygodniowy odpoczynek.

            Biorąc pod uwagę wymienione powyżej uwarunkowania należy odpoczynek między cyklami szkoleniowymi, w naszym przypadku między cyklem „2015” a cyklem „Rio 2016”, postrzegać jako kompromis między ewentualnymi stratami a zyskami.

            O stratach już napisaliśmy, a jakie mogą być zyski?                       

            W piśmiennictwie światowym dużo jest danych o stratach [1-6], a niewiele o zyskach. Dowodów na występowanie tych drugich dostarcza nieprzerwanie praktyka sportowa. Nierzadko sportowiec, który był wyłączony na kilka tygodni z pełnego programu szkoleniowego (choroba, uraz), osiąga niespodziewanie wysokie wyniki na zawodach! Jest oczywistym, że wcześniej musiał wykonać dużą pracę, a i należy oczekiwać, że dalsza przerwa w treningach nie umożliwi dalszego postępu wynikowego. Dlaczego jednak przerwa w treningach nie obniżyła jego wyniku sportowego? Prawdopodobnie dlatego, że odpoczął fizycznie (mniejsze obciążenie treningowe), a może – przede wszystkim – psychicznie! Ten drugi czynnik racjonalnego odpoczynku jest w sporcie niezwykle ważny! Zmienić otoczenie, zapomnieć, że jestem mistrzem, przez pewien czas posmakować innego – przeważnie w ciągu roku nawet zabronionego - życia! To jest potrzebne i to w okresie odpoczynku należy przewidzieć – odpocznij od sportu, pożyj dla siebie, dla rodziny!

            W okresie odpoczynku między cyklami szkoleniowymi sportowców wysokiej klasy w celu zapobiegania zbyt dużemu obniżeniu specjalnej adaptacji wysiłkowej zaleca się stosowanie treningu alternatywnego (ang. cross-training; uwaga! nie mylić z modnym aktualnie systemem treningowym CrossFit), całkiem odmiennego w swojej strukturze od treningów systematycznie stosowanych w cyklach szkoleniowych. Mogą to być dowolne formy ruchu (np. bieg, marsz, Nordic Walking, pływanie, jazda na rowerze, wykorzystanie sprzętu wodnego), różne rodzaje ćwiczeń (ogólnorozwojowe, funkcjonalne) wykonywanych z różnymi przyborami (np. TRX, „gruszki”, niestabilne podłoże) wg zasady: wykonuj to, czego nie robisz w swoim całorocznym treningu! 

            Włączenie takiego treningu 1-2 w tygodniu (czas trwania do 45-60 minut)  przez 2-3 tygodnie po jednotygodniowym – ale nie dłuższym! - biernym odpoczynku daje nam 4-tygodniową strukturę odpoczynku, zalecaną między cyklami szkoleniowymi.

            Zapamiętaj, odpoczynek należy się zarówno wygranym, jak i przegranym! Nie warto niepowodzenia w cyklu „2015” próbować skompensować wcześniejszym rozpoczęciem cyklu „Rio 2016” kosztem skrócenia okresu przejściowego (odpoczynku)!

 

            W cyklu „Rio 2016” postaw na jakość i powtarzalność ruchów – w tym zawsze każdy sportowiec ma rezerwy!

            Dążenie do perfekcji i powtarzalności ruchów – to zadanie dla każdego sportowca jest zadaniem niekończącym się! Bez względu na to, czy będziesz modyfikował w cyklu „Rio 2016” kalendarz startów, czy też nie, czy będziesz zmieniał obciążenia treningowe, czy nie – postaw na jakość i powtarzalność ruchów! Postaw na standardowe, wręcz rytualne, realizowanie przez sportowca techniki ruchu! Nie tylko ruchu specjalistycznego (rzut, skok, bieg itp.), ale ruchów w każdym innym ćwiczeniu! Szczególnie w ćwiczeniach ukierunkowanych na zwiększanie siły i mocy. Dlaczego? Dlatego, że w tych ćwiczeniach doskonale uwidacznia się ważny czynnik korzyści pracy nad jakością i powtarzalnością ruchów często niedostrzegany w treningu specjalistycznym. Jakość i powtarzalność ruchów na ogół kojarzymy z poprawą mistrzostwa technicznego. Jakiego czynnika przeważnie nie dostrzegamy? Obniżenia ryzyka wystąpienia urazu! Czynnika profilaktycznego! Na dzisiaj nie ma przekonujących dowodów naukowych potwierdzających skuteczność rozciągania statycznego, czy ćwiczeń funkcjonalnych w obniżaniu ryzyka odniesienia urazów. Praktyka sportowa od kilkudziesięciu lat wskazuje jednoznacznie, że poprawne biomechanicznie wykonywanie ćwiczeń siły i mocy (właściwa pozycja, pełny zakres ruchu, wyeliminowanie ruchów tzw. oszukanych, jak np. odbicia sprzętu od części ciała) pozwala znacznie obniżyć podnoszone ciężary, co czyni te ćwiczenia mniej obciążającymi układ ruchu (zwłaszcza bierny) i bezpieczniejszymi!

            Postaw na jakość i powtarzalność ruchów również dlatego, że to nie wymaga zwiększenia obciążeń treningowych sportowca! Wymaga większej motywacji, koncentracji, staranności  i dbałości o każdy ruch! Nad tym możemy pracować ustawicznie!

 

            Wnioski

  1. Przeprowadź analizę cyklu szkoleniowego „2015” i wyciągnij wnioski, które uwzględnisz w ostatecznym zaplanowaniu cyklu olimpijskiego „Rio 2016”.
  2. Jakkolwiek długość i charakter odpoczynku między cyklami szkoleniowymi zależy od wielu czynników i powinny być dostosowane do danego sportowca, to postaraj się uwzględnić zalecenie podane we wniosku 3.
  3. W strukturze 4-tygodniowego odpoczynku między cyklami szkoleniowymi „2015” i „Rio 2016” uwzględnij okres bierny – ale nie dłuższy niż jeden tydzień – oraz 3-tygodniowy okres czynny, w którym zastosuj trening alternatywny.
  4. W ramach odpoczynku zaplanuj leczenie lub profilaktyczny trening fizjoterapeutyczny, jeżeli tego potrzebuje sportowiec.
  5. W cyklu szkoleniowym „Rio 2016” poza ewentualnymi modyfikacjami kalendarza startów i obciążeń treningowych sportowca postaw na jakość i powtarzalność ruchów, gdyż jest to droga nie tylko do mistrzostwa technicznego, ale i ważny element w profilaktyce urazów!

 

Piśmiennictwo

 

  1. Mujika J, Padilla S. Detraining: Loss of Training-Induced Physiological and Performance Adaptations. Part I. Short Term Insufficient Training Stimulus. Sports Med, 2000; 30(2): 79–87.
  2. Mujika J, Padilla S. Detraining: Loss of Training-Induced Physiological and Performance Adaptations. Part II. Long Term Insufficient Training Stimulus. Sports Med, 2000; 30(3): 145–54.
  3. Trzaskoma Z, Trzaskoma Ł.  Kompleksowe zwiększanie siły mięśniowej sportowców. Biblioteka Trenera, COS, Warszawa, 2001.  
  4. Kannas TM, Amiridis IG, Arabatzi F, Katis A, Kellis E. Changes in specific jump performance after detraining period. J Sports Med Phys Fitness, 2014; Oct 17 [Epub ahead of print].
  5. Sang Min Hong, Ae Rim Hong, Yun A Shin. Effects of detraining on motor unit potential area, muscle function and physical performance based on CNTF gene polymorphism. J Exerc Nutr Biochem, 2014;18(2):151-60.
  6. Krishnaleela V, Gopinath DrR. Effect of Different Intensities of Interval Training and Detraining on Cardio Respiratory Endurance. International Journal of Recent Research and Applied Studies, 2015; 2, 1(3):12-6.

Relacje na żywo

Igrzyska w Tokio

Igrzyska w Pekinie